36 χρόνια www: H ημέρα που άλλαξε ο κόσμος.

Ξεπήδησε από το μυαλό ενός ανθρώπου και εξελίχθηκε στο μέσο επικοινωνίας με τη μεγαλύτερη επιρροή στον κόσμο, καταφέρνοντας να αλλάξει για πάντα τη ζωή μας. Ο Παγκόσμιος Ιστός (World Wide Web ή, εν συντομία, Web) σήμερα έχει γενέθλια.

Πόσες φορές δεν έχουμε στο facebook στο Instagram ή στο Viber για να επικοινωνήσουμε με τα αγαπημένα μας πρόσωπα, κάτι που παλαιότερα μπορούσαμε να κάνουμε μόνο από το τηλέφωνο (και μάλιστα επί πληρωμή);

Και πόσες φορές δεν έχουμε επισκεφθεί το Διαδίκτυο για να μάθουμε τις τελευταίες ειδήσεις, να παρακολουθήσουμε ταινίες και βίντεο και να ακούσουμε μουσική;

Χωρίς καμία δόση υπερβολής, όλα αυτά τα οφείλουμε σε έναν λονδρέζο ιππότη: τον σερ Τιμ Μπέρνερς-Λι.

Ηταν 12 Μαρτίου 1989 όταν ο 33χρονος τότε μηχανικός υπολογιστών στο CERN (τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Πυρηνικών Ερευνών, γνωστό σήμερα από την ανακάλυψη του μποζονίου του Χιγκς) πρότεινε τη δημιουργία ενός συστήματος διαχείρισης και ανταλλαγής πληροφοριών μέσω ηλεκτρονικών υπολογιστών.

«Αόριστο αλλά συναρπαστικό» ήταν η απάντηση του προϊσταμένου τού Μπέρνερς-Λι όταν διάβασε την πρότασή του.

Πού να ήξερε, όμως, ότι πολύ σύντομα αυτό το «αόριστο» σχέδιο θα κατακτούσε ολόκληρο τον πλανήτη και θα έφερνε πραγματική επανάσταση στην επικοινωνία και στη μετάδοση της γνώσης, ενισχύοντας παράλληλα την προσπάθεια των ανθρώπων να κατακτήσουν περισσότερη ελευθερία –η οποία ψαλιδίζεται καθημερινά από αυταρχικά καθεστώτα, μυστικές υπηρεσίες και κυβερνοεγκληματίες που επιχειρούν να ελέγξουν ή να κλέψουν αυτά που κάνουμε στο Διαδίκτυο.

Ευτυχώς για εμάς, ο διευθυντής τού Μπέρνερς-Λι πρόσθεσε τη λέξη «συναρπαστικό» και του επέτρεψε να υλοποιήσει την πρότασή του και να μας χαρίσει το Ιντερνετ στη μορφή που το ξέρουμε σήμερα.

Το ίδιο το Διαδίκτυο, βέβαια, είχε εφευρεθεί περίπου δύο δεκαετίες πριν από το Web, συνδέοντας δίκτυα υπολογιστών που διαχειρίζονταν κυβερνητικοί οργανισμοί, ερευνητικά ιδρύματα και οι ένοπλες δυνάμεις.

Ποια είναι η διαφορά των δύο εφευρέσεων; Σκεφθείτε το Ιντερνετ ως μια σιδηροδρομική γραμμή και το Web ως ένα από τα τρένα που κινούνται επάνω της.

Σήμερα υπάρχουν αρκετά άλλα «τρένα»: οι εφαρμογές (apps) που χρησιμοποιούμε στα κινητά μας, πλατφόρμες επικοινωνίας όπως το Skype, υπηρεσίες διαμοιρασμού αρχείων (file-sharing) κ.λπ.

Ωστόσο, ο Παγκόσμιος Ιστός είναι η «αμαξοστοιχία» που έφερε το Διαδίκτυο στα χέρια όλων μας, δίνοντάς μας πρόσβαση σε δισεκατομμύρια σελίδες με πληροφορίες.

Από την ημέρα που παρουσιάστηκε έως και σήμερα κύλησε πολύ νερό στο ψηφιακό αυλάκι: ο όγκος του Παγκόσμιου Ιστού έγινε τεράστιος (μόνο οι σελίδες που είναι προσβάσιμες από τις μηχανές αναζήτησης υπερβαίνουν τα 2,3 δισεκατομμύρια) και, παράλληλα, γιγαντώθηκαν οι εταιρείες του Διαδικτύου – μαζί με αυτές και τα κέρδη τους.

Το μόνο πρόσωπο που δεν πλούτισε από αυτήν την ιστορία είναι ο Μπέρνερς-Λι. Αν είχε δει το Ιντερνετ ως εμπορική ευκαιρία θα μπορούσε σήμερα να είναι κροίσος. Ωστόσο, εν πλήρει συνειδήσει προσπάθησε να οικοδομήσει ένα δίκτυο χωρίς όρια και φραγμούς.

Παράλληλα, αντιτάχθηκε σθεναρά στις μεγάλες εταιρείες που προσπαθούν να μονοπωλήσουν το Διαδίκτυο και στις κυβερνήσεις που παρακολουθούν τους χρήστες του και υπερασπίστηκε το δικαίωμα όλων των πολιτών στην ισότιμη πρόσβαση στις πληροφορίες.

Ο πατέρας του Web παραμένει σταθερά προσηλωμένος στην ανάπτυξη της εφεύρεσής του προς όφελος όλων των ανθρώπων. Συνεργάζεται με κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο και προσπαθεί να τις πείσει να καταστήσουν προσβάσιμες (ανοικτές) τις πληροφορίες που διαχειρίζονται.

Ο ίδιος δεν διεκδίκησε ποτέ χρήματα για την εφεύρεσή του, την οποία χρησιμοποίησαν εταιρείες όπως η Google, η Apple και το facebook για να θησαυρίσουν.

Η ιστορία

Το 1989, όταν έπεφτε το Τείχος του Βερολίνου και στην Ελλάδα εξέπεμπαν τα πρώτα ιδιωτικά τηλεοπτικά κανάλια, το Διαδίκτυο μετρούσε ήδη δύο δεκαετίες ζωής. Το σύστημα αυτό – άγνωστο στους περισσοτέρους – επέτρεπε την αποστολή και λήψη δεδομένων μεταξύ ηλεκτρονικών υπολογιστών ανεξάρτητα από τη γεωγραφική θέση τους.

Ωστόσο, κανείς έως τότε δεν είχε καταφέρει να εφεύρει έναν αποτελεσματικό τρόπο που θα έκανε τα δεδομένα αυτά προσβάσιμα στο κοινό.

Εκείνη την εποχή ο Τιμ Μπέρνερς-Λι εργαζόταν ως προγραμματιστής στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Πυρηνικών Ερευνών (CERN) στη Γενεύη.

Από καιρό τον προβλημάτιζε η απώλεια των δεδομένων και των συμπερασμάτων που προέκυπταν από τα επιστημονικά πειράματα: πολύ συχνά έβλεπε τους ερευνητές να σπαταλούν τον χρόνο τους προσπαθώντας να λύσουν ένα πρόβλημα το οποίο είχε ήδη λυθεί από κάποιον άλλον συνάδελφό τους αλλά εκείνοι το αγνοούσαν.

Σκέφτηκε λοιπόν ότι έπρεπε να δημιουργηθεί μια τεράστια βάση δεδομένων που θα περιέχει παντός είδους πληροφορίες οι οποίες θα μπορούν να εντοπισθούν αμέσως.

Στις 12 Μαρτίου του ίδιου έτους συνέταξε ένα κείμενο με τον λιτό και σαφή τίτλο «Διαχείριση Πληροφοριών: Μία πρόταση». Ο Παγκόσμιος Ιστός, το σύστημα που είναι συνυφασμένο σχεδόν με κάθε πτυχή της σύγχρονης ζωής, είχε μόλις δημιουργηθεί – τουλάχιστον στα χαρτιά.

«Τα προβλήματα της απώλειας πληροφοριών μπορεί να είναι ιδιαίτερα έντονα στο CERN, αλλά στην προκειμένη περίπτωση το CERN είναι μια μικρογραφία αυτού που θα είναι ο υπόλοιπος κόσμος σε λίγα χρόνια. Το CERN αντιμετωπίζει σήμερα κάποια προβλήματα που ο υπόλοιπος κόσμος θα αντιμετωπίσει σύντομα. Πρέπει να δημιουργήσουμε ένα παγκόσμιο συνδεδεμένο σύστημα πληροφοριών» έγραψε ο Μπέρνερς-Λι.

Στην ουσία, ο βρετανός επιστήμονας πρότεινε να δημιουργηθούν μονοπάτια που θα ανοίγουν δρόμους ανάμεσα σε τεράστια βουνά δεδομένων και θα κατευθύνουν τον χρήστη εκεί ακριβώς που θέλει να πάει.

Η ιδέα δεν ήταν εντελώς νέα, ωστόσο ήρθε σε μια στιγμή που οι υπολογιστές ήταν πανταχού παρόντες και το Διαδίκτυο παρείχε την απαραίτητη υποδομή για την υλοποίησή της.

Σε άρθρο που είχε δημοσιεύσει το 1945 ο αμερικανός μηχανικός Βάνεβαρ Μπους είχε προτείνει τη δημιουργία ενός συστήματος με το όνομα memex – εκ του memory (μνήμη) και του index (ευρετήριο) -, μέσω του οποίου θα μπορούσαμε να συμπιέσουμε και να αποθηκεύσουμε το περιεχόμενο όλων των βιβλίων και κάθε είδους πληροφορία που διατίθεται στη Γη. Αυτό δηλαδή που έκανε ο Παγκόσμιος Ιστός περίπου 45 χρόνια αργότερα.

Με αξιοσημείωτη διορατικότητα, ο Μπους προέβλεψε ότι «θα εμφανιστούν εξ ολοκλήρου νέες μορφές εγκυκλοπαιδειών τις οποίες θα διατρέχει ένα πλέγμα προσεταιριστικών μονοπατιών».

Το άρθρο αυτό, καθώς επίσης και το έργο άλλων επιστημόνων όπως ο Ντάγκλας Ενγκελμπαρτ – ο δημιουργός του ποντικιού των υπολογιστών – επηρέασε καταλυτικά τον Μπέρνερς-Λι.

Οταν δημιούργησε την πρώτη ιστοσελίδα στην Ιστορία, έγραψε σε αυτήν ότι «το Web είναι μια πρωτοβουλία για την ανάκτηση πληροφοριών που έχει στόχο να δώσει καθολική πρόσβαση σε ένα μεγάλο σύμπαν εγγράφων».

Ο Τιμ Μπέρνερς-Λι πρωταγωνίστησε σε όλα τα στάδια της οικοδόμησης του Παγκόσμιου Ιστού: με τη βοήθεια συναδέλφων του επινόησε το πρωτόκολλο HTTP για την ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ υπολογιστών, τη γλώσσα HTML που χρησιμοποιείται για τη δημιουργία ιστοσελίδων και το πρώτο πρόγραμμα περιήγησης (browser) που ονόμασε – πώς αλλιώς; – WorldWideWeb.

Σύντομα οι επιστήμονες του CERN άρχισαν να χρησιμοποιούν το νέο σύστημα για να μοιράζονται τα αποτελέσματα των πειραμάτων και των ερευνών τους, κάτι που προηγουμένως ήταν αδύνατο να πράξουν.

Το 1993 ο οργανισμός ανακοίνωσε ότι κάθε άνθρωπος είναι ελεύθερος να χρησιμοποιήσει το Web. Τον Ιούνιο του ίδιου έτους ο Παγκόσμιος Ιστός μπήκε στη ζωή των απλών πολιτών (όσοι, βέβαια, είχαν σύνδεση στο Ιντερνετ) μέσω του Mosaic, του προγράμματος περιήγησης που σύστησε το Διαδίκτυο στο ευρύ κοινό.

Στην αρχή υπήρξε διχογνωμία για το αν οι browsers θα έπρεπε να διατίθενται δωρεάν ή επί πληρωμή. Σήμερα, τα πιο δημοφιλή προγράμματα περιήγησης είναι ο Chrome της Google, ο Firefox του ιδρύματος Mozilla και ο Internet Explorer και νυν Meta της Microsoft. Ολα παρέχονται δωρεάν.

Το μέλλον

Ο Παγκόσμιος Ιστός είναι το ταχύτερα αναπτυσσόμενο μέσο επικοινωνίας όλων των εποχών, το οποίο ξεπέρασε τους 50 εκατ. χρήστες μόλις τέσσερα χρόνια μετά τη δημιουργία του. Για να το κάνει αυτό το ραδιόφωνο χρειάστηκε να περάσουν 38 χρόνια, ενώ στην τηλεόραση πήρε 13 χρόνια.

Βέβαια, το Web σήμερα είναι αρκετά διαφορετικό από εκείνο που εμφανίστηκε πριν από 25 χρόνια. Στο Web 1.0, το οποίο κυριαρχούσε ώς τα τέλη της δεκαετίας του 1990, εμφανίζονταν κείμενα μόνο για ανάγνωση μέσα σε στατικές ιστοσελίδες. Η εξέλιξη του Παγκόσμιου Ιστού ήταν το Web 2.0 το οποίο περιέχει διαδραστικά και δυναμικά στοιχεία και ταυτίστηκε με την εξάπλωση των μπλογκ, των κοινωνικών δικτύων και υπηρεσιών όπως οι online χάρτες.

Σήμερα οι ειδικοί οραματίζονται το Web 3.0: πρόκειται για εφαρμογές που μπορούν να «καταλάβουν» το περιεχόμενο των ιστοσελίδων (ο λεγόμενος Σημασιολογικός Ιστός) και για το Διαδίκτυο των Πραγμάτων, όπου όλες οι συσκευές θα επικοινωνούν μεταξύ τους κι εμείς θα μπορούμε να ελέγχουμε τη θέρμανση του σπιτιού μας από το κινητό μας, το ψυγείο μας θα παραγγέλνει μόνο του τα ψώνια στο σουπερμάρκετ και τα πάρκινγκ θα ενημερώνουν το αυτοκίνητό μας αν έχουν ή όχι κενές θέσεις!

Κλείνοντας, θα ήθελα να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου, στον πατέρα του Παγκόσμιου Ιστού, και να πολλά χρόνια πολλά, χρόνια καλά, χρόνια δημιουργικά για το πνευματικό του παιδί.