Η μαθηματική σταθερά π είναι ένας πραγματικός αριθμός που μπορεί να οριστεί ως ο λόγος του μήκους της περιφέρειας ενός κύκλου προς τη διάμετρό του στην Ευκλείδεια γεωμετρία, και ο οποίος χρησιμοποιείται πολύ συχνά στα μαθηματικά, τη φυσική και τη μηχανολογία.
Ο συμβολισμός προέρχεται από το αρχικό γράμμα «π» (πι) της λέξης «περιφέρεια», και έχει καθιερωθεί διεθνώς. Στο λατινικό αλφάβητο συμβολίζεται ως Pi, όταν δεν είναι διαθέσιμοι τυπογραφικά ελληνικοί χαρακτήρες. Το π είναι γνωστό επίσης ως σταθερά του Αρχιμήδη ή αριθμός του Λούντολφ.
Η ανάγκη του ανθρώπου να μετρήσει το μήκος ενός κύκλου γεννήθηκε πολλές χιλιετίες πριν. Το πιο γνωστό σχήμα, ανάμεσα σε όλα τα γεωμετρικά κατασκευάσματα, είχε όμως κάποιες περίεργες ιδιότητες. Τυλίγοντας ένα σκοινί γύρω από ένα κυκλικό σχήμα, μπορούσε κανείς να υπολογίζει το μήκος του. Ανάμεσα στην διάμετρο του κύκλου και στο μήκος του υπήρχε μια σταθερή σχέση, η οποία όμως δυσκόλευε τους γεωμέτρες για πολλούς αιώνες.
Ανεξάρτητα από το μέγεθος του κύκλου, οι μαθηματικοί είχαν ανακαλύψει πως η περίμετρος του ήταν περίπου 3 φορές μεγαλύτερη της διαμέτρου του. Στα μαθηματικά όμως δεν υπάρχει η έννοια του «περίπου». Για πάρα πολύ καιρό οι επιστήμονες προσπαθούσαν να υπολογίσουν με ακρίβεια την σταθερά που έκρυβε τα... μυστικά του κύκλου. Δεν ήταν όμως καθόλου εύκολο να την βρουν.
Βαβυλώνιοι, Αιγύπτιοι, Ελληνες, Αραβες και αρκετοί άλλοι αρχαίοι λαοί είχαν συντονίσει τις προσπάθειες τους ώστε να βρουν το πολυπόθητο «π». Οι πρώτες δοκιμές εμφανίστηκαν στην Αίγυπτο, πριν από σχεδόν πέντε χιλιετίες. Ανάμεσα στις αναλογίες της Μεγάλης Πυραμίδας της Γκίζας, η οποία κατασκευάστηκε το 2589–2566 π.Χ, εμφανίζεται για πρώτη φορά ο αριθμός «π». Η περίμετρος της πυραμίδας ήταν περίπου 6,28 φορές μεγαλύτερο από το ύψος της. Ο αριθμός αυτός αντιστοιχεί στο διπλάσιο του «π» και είναι σχεδόν σίγουρο πως για το εντυπωσιακό κτίσμα των Αιγυπτίων είχαν γίνει μελέτες, έτσι ώστε να τηρεί τις αναλογίες ενός κύκλου.
Οι πρώτες γραπτές αποδείξεις, ή καλύτερα προσεγγίσεις, για την σταθερά του κύκλου ήρθαν αρκετά χρόνια αργότερα. Οι Βαβυλώνιοι ήταν αυτοί που προσπάθησαν πρώτοι να δώσουν ένα αυστηρό μαθηματικό μοντέλο. Σε ένα δίσκο που χρονολογείται γύρω στο 1700 π.Χ. υπάρχει το κλάσμα 25/8 που ισούται με 3,125 και θεωρείται η πρώτη κοντινή προσέγγιση. Λίγα χρόνια αργότερα, οι Αιγύπτιοι «βελτίωσαν» την σταθερά, με το κλάσμα (16/9)^2 που αντιστοιχεί περίπου στον αριθμό 3.1605.
Για αρκετούς αιώνες οι επιστήμονες στηρίζονταν εμπειρικά δεδομένα για να προσεγγίσουν το «π». Ο πρώτος που επιχείρησε να υπολογίζει το μήκος ενός κύκλου χρησιμοποιώντας αυστηρή μαθηματική θεωρία ήταν ο Αρχιμήδης. Ο σπουδαίος αυτός μαθηματικός δεν είναι... δίκαιο να θεωρείται «εφευρέτης του π» όμως είναι σίγουρα ο πρώτος άνθρωπος που προσέγγισε σε μεγάλο βαθμό την γνωστότερη σταθερά του πλανήτη. Χρησιμοποιώντας κανονικά πολύγωνα που «αγκάλιαζαν» ένα κύκλο κατάφερε να βρει πως το «π» ισούται με περίπου 3,1416.
English
Deutsch
Ελληνικά
