6 Μαρτίου, Πανελλήνια Ημέρα κατά της Σχολικής Βίας και του Εκφοβισμού.

Γράφει η Αφροδίτη Διαμαντοπούλου

Τι εννοούμε όταν χρησιμοποιούμε τον όρο «Σχολικός Εκφοβισμός και βία»;

Χρησιμοποιούμε τους όρους «εκφοβισμός και βία στο σχολείο» (school bullying) και «θυματοποίηση» (victimization), για να περιγράψουμε την  εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη βία και επιθετική συμπεριφορά με σκοπό την επιβολή, την καταδυνάστευση και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου σε μαθητές από συμμαθητές τους, εντός και εκτός σχολείου.

Τι είναι λοιπόν η σχολική βία;

Η σχολική βία ή school bullying όπως λέγεται, είναι ένα φαινόμενο που δεν εμφανίστηκε ξαφνικά σε όλο τον πλανήτη. Ανέκαθεν υπήρχε στα σχολεία, ανέκαθεν υπήρχαν οι νταήδες ή οι "εξωσχολικοί" που παρενοχλούσαν παιδιά και εφήβους. Τα τελευταία χρόνια όμως φαίνεται ότι υπάρχει αύξηση στην ενημέρωση, στην ευαισθητοποίηση και στην αποτροπή από τέτοιου είδους καταστάσεις, καθώς έχει δοθεί ιδιαίτερη σημασία στα δικαιώματα του παιδιού και του εφήβου, αλλά και στις επιδράσεις που αφήνουν στις διαπροσωπικές του σχέσεις και γενικότερα στον ψυχικό του κόσμο.

Η προσπάθεια επιβολής του πιο ισχυρού στον πιο αδύναμο, μπορεί να είναι ο κανόνας της φύσης, όπως λέμε το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό, αλλά σε εμάς τους ανθρώπους που αυτό που μας ξεχωρίζει από τα ζώα είναι ο εγκέφαλος και η ικανότητα να μπορούμε να σκεφτούμε, να αισθανθούμε αλλά και να συναισθανθούμε, να ακολουθούμε αυτό που η λογική μας λέει και το συναίσθημα μας υπαγορεύει, ο κανόνας της φύσης είναι διαφορετικός. Αν όχι, δεν θα υπήρχε ψυχολογικό αντίκτυπο σε αυτού του είδους τις καταστάσεις. Έτσι λοιπόν, αυτή η επιβολή στον ανίσχυρο και πιο αδύναμο, μέσα από πράξεις παραβατικού χαρακτήρα και την δημιουργία κλίματος φόβου, μάλλον μας υποβιβάζει σε μία κατώτερη πνευματική κατάσταση.

Η σχολική βία λοιπόν με την μορφή του σχολικού εκφοβισμού (bullying) περιλαμβάνει τη σωματική, τη λεκτική και τη ψυχοκοινωνική παρενόχληση.

Σημαντικό είναι να έχουμε στο μυαλό μας πως δεν είναι κάτι που αφορά μόνο τη σχέση του θύτη και του θύματος, δεν αφορά μόνο τους δυό τους, αλλά λειτουργεί πιο ομαδικά καθώς αφορά και εμπλέκει όλους όσους είναι παρόντες ή γνωρίζουν την ύπαρξή του περιστατικού, όσοι δηλαδή είναι απλά παρατηρητές, είτε είναι μαθητές, είτε ενήλικες, άσχετα από το αν υποστηρίζουν και παίρνουν το μέρος του θύτη ή σιωπηλά μέσα τους το μέρος του θύματος. Ίσως και αυτοί να είναι παράλληλα την ίδια στιγμή θύματα καθώς ο εκφοβισμός μπορεί να τρομάζει και τους ίδιους αν τολμήσουν να μιλήσουν και να στηρίξουν το παιδί που εκφοβίζεται.

Κάθε μορφή βίας στο σχολείο, είναι σχολικός εκφοβισμός;

Όχι. Χρειάζεται να μπορούμε να διαχωρίσουμε την επιθετικότητα και να κατανοήσουμε πως τα παιδιά μπορεί να μαλώσουν στο σχολείο ακόμη και να πιαστούν στα χέρια σε πιο μικρές ηλικίες. Δεν σημαίνει λοιπόν οτι η οποιαδήποτε μορφή επιθετικότητας ή βίας υπόκειται στη σχολική βία. Σε αυτές τις ηλικίες είναι φυσιολογικό να τσακωθούν, να διαφωνήσουν, να ανταλλάξουν λόγια - μην ξεχνάμε ότι τα παιδιά μπορούν να γίνουν πολύ σκληρά. Όλο αυτό γίνεται μέσα από την προσπάθεια να «βρουν» τη θέση τους, το που ανήκουν, να διαπραγματευτούν τα όριά τους, να δουν πιο απλά μέχρι που τα παίρνει. Μέσα από αυτή τη «μάχη», μαθαίνουν να συγκρούονται, να διεκδικούν, να παίρνουν πρωτοβουλίες, να έχουν άποψη και γνώμη, εξασκούνται σε τρόπους έκφρασης και συμπεριφοράς που τελικά θα υιοθετήσουν καθώς θα τους φέρνουν πιο επιθυμητά αποτελέσματα.

Η διαφορά λοιπόν είναι ότι άλλο σημαίνει να βρω τη θέση μου και το που ανήκω, διεκδικώντας ακόμα και μέσα από τη σύγκρουση, και άλλο να χρησιμοποιήσω τη δύναμη και την σωματική υπεροχή για να επιβληθώ μέσα από τη βία και τον φόβο.

Ποια είναι η προσωπικότητα του θύματος;

Συνήθως παρατηρούμε ότι θύματα του σχολικού εκφοβισμού πέφτουν παιδιά ή και έφηβοι που δεν μπορούν να προστατέψουν τον εαυτό τους ή νομίζουν ότι δεν μπορούν να προστατέψουν τον εαυτό τους επειδή είναι πιο αδύναμα σωματικά ή ψυχολογικά. Πρόκειται δηλαδή για παιδιά πιο ευαίσθητα, με χαμηλούς τόνους, χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση, εσωστρέφεια, ανασφάλεια, όπου θεωρούν ότι η αδυναμία είναι το στοιχείο που τα χαρακτηρίζει και πως δεν μπορούν να αντιδράσουν. Μπορεί να προέρχονται από περιβάλλον αυταρχικό ή υπερπροστατευτικό, που δεν τους έχει δώσει πρωτοβουλίες και ευθύνες για να αναπτυχθούν και να εξελιχθούν ως προσωπικότητες, οικογενειακό περιβάλλον που δεν έχει ενισχύσει την έκφραση όχι μόνο του λόγου αλλά και του συναισθήματος, χωρίς όμως να είναι αυτός ο κανόνας. Επίσης σε αυτή την κατηγορία μπορούν να ανήκουν παιδιά που προέρχονται από άλλη χώρα, έχουν άλλη θρησκεία, πιο απλά …διαφέρουν!

Έρευνα από το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ έδειξε πως τα παιδιά που υπέφεραν από σχολικό εκφοβισμό έχουν περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν κατάθλιψη, άγχος και αυτοκτονικές τάσεις αργότερα στη ζωή τους.

Ποια είναι η προσωπικότητα του θύτη;

Ο θύτης είναι συνήθως πιο ισχυρός, μπορεί να υπερέχει σωματικά ή και μυϊκά, αντιδραστικός, θέλει να ξεχωρίζει αλλά με λάθος τρόπο, προσπαθεί να επιβεβαιωθεί μέσα από τις πράξεις επιβολής και ταπείνωσης του θύματος. Έρευνες έχουν δείξει ότι ο θύτης προέρχεται συχνά από οικογένεια όπου η βία, σωματική, λεκτική ή ακόμη και συναισθηματική είναι παρούσα, πρόκειται δηλαδή για ένα κακοποιητικό περιβάλλον, όπου τα μέλη της οικογένειας αναπαραγάγουν αυτό που γίνεται και στα ίδια ή αυτά που μαθαίνουν ως τρόπους συμπεριφοράς. Επιπλέον, ο θύτης θεωρεί "μαγκιά" και ανωτερότητα, αίσθηση εξουσίας την διαφορετική αυτή συμπεριφορά που του δίνει ευχαρίστηση καθώς νιώθει ότι καταξιώνεται στα μάτια των συμμαθητών του, χωρίς βέβαια να μπορεί να αντιληφθεί το παράλογο της κατάστασης, καθώς "μαγκιά" δεν είναι η επιβολή στον αδύναμο, εφόσον δεν μπορεί εκείνος να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Μάλιστα, αρκετές φορές μπορεί να γίνει επιθετικός και προς τους δασκάλους του ή τους καθηγητές του

Έρευνες έχουν δείξει μάλιστα, ότι οι θύτες μπορεί στο μέλλον να υιοθετήσουν τέτοιου είδους παραβατικές συμπεριφορές και ως ενήλικες, με αποτέλεσμα να μην αποκτήσουν ποτέ μια υγιή ψυχοκοινωνική ζωή, αλλά αντίθετα να εισπράττουν τις καταστροφικές συνέπειες της παραβατικότητάς τους που πλέον θα τους έχει γίνει τρόπος ζωής.

Υπάρχουν κοινά στοιχεία ανάμεσα στο θύτη και στο θύμα;

Θα λέγαμε ότι είναι το ίδιο νόμισμα από την άλλη πλευρά, καθώς το πιο κοινό στοιχείο και στους δύο, δεν είναι άλλο παρά η ανασφάλεια που αισθάνεται ο καθένας τους και απλά την εκφράζει με διαφορετικό τρόπο. Δεν σημαίνει ότι ο θύτης είναι ο δυνατός και ο σίγουρος για τον εαυτό του και πως το θύμα μόνο είναι φοβισμένο και ανασφαλές. Βαθιά μέσα τους νιώθουν το ίδιο, γι αυτό το λόγο ο θύτης προσπαθεί να επιβεβαιωθεί μέσα από λάθος πράξεις όμως δυστυχώς. Επίσης, μπορεί και οι δύο να έχουν σχολικές αποτυχίες, να μην πηγαίνουν καλά στα μαθήματά τους, όπως επίσης και να κάνουν φιλίες με τα άλλα παιδιά: ο θύτης γιατί αν και μπορεί να έχει την "παρέα" του, όσοι είναι γύρω του πάνε με τα νερά του, που σημαίνει ότι και αυτοί χωρίς να το γνωρίζουν είναι θύματά του, αλλά και το θύμα επειδή κανείς δεν το πλησιάζει λόγω του στιγματισμού και του φόβου ότι θα γίνει και ο ίδιος θύμα.

Πηγή: http://mydoctors.gr

Εξαιρετική σελίδα με πολύ χρήσιμο υλικό είναι η Σε κάθε τάξη υπάρχουν επιθετικά παιδιά

Δείτε επίσης παλαιότερες αναρτήσεις μας για το ίδιο θέμα το  2013  το 2015 το 2016 και το 2017.