10 Νοεμβρίου 2024. Παγκόσμια Ημέρα Επιστήμης για την Ειρήνη και την Ανάπτυξη

Η 10η Νοεμβρίου καθιερώθηκε ως «Παγκόσμια Ημέρα της Επιστήμης για την Ειρήνη και την Ανάπτυξη» το 1999 από τη Γενική Συνέλευση της UNESCO. Η Ημέρα αυτή μας δίνει την ευκαιρία να αποτίσουμε τον οφειλόμενο φόρο τιμής στην επιστήμη και τη συνεισφορά της στην αειφόρο ανάπτυξη και την ενδυνάμωση των προοπτικών της ειρήνης. Από την αγροτική παραγωγή ως την ιατρική, από την αειφόρο ενέργεια ως τη διαχείριση των υδάτων, οι επιστημονικές και τεχνολογικές πρόοδοι παίζουν ένα σημαντικό ρόλο στην κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη.

Η επιστήμη (από το αρχαιοελληνικό ἐπίσταμαι που σημαίνει γνωρίζω καλά) αφορά ένα σύνολο από λογικούς και εμπειρικούς κανόνες που θέσπισε ο άνθρωπος, προκειμένου να μπορέσει να κατανοήσει τον κόσμο γύρω του. Βασικοί της άξονες είναι η έρευνα, η μελέτη συγκεκριμένων αντικειμένων, η τεκμηρίωση και η απόδειξη. Ορισμένοι μπορεί να σκέφτονται ως επιστήμη κάτι που γίνεται σε εργαστήρια, θέλει σύνεργα και αφορά την ύλη και τα πράγματα που αγγίζουμε γύρω μας, ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι μόνο αυτό.

Από την αρχαιότητα, όπου και έχει τις ρίζες της η επιστήμη, παρατηρούμε μια άνοδο, μια εξέλιξη της ανθρωπότητας και του ανθρώπινου είδους, η οποία συμβαίνει χάρη στην επιστήμη και τα επιτεύγματά της. Οι άνθρωποι τότε μπορεί να ζούσαν και να έβλεπαν πράγματα τα οποία θεωρούσαν θέσφατα, ωστόσο τα πράγματα αυτά άλλαξαν, εξελίχθηκαν και έγιναν αυτά που εμείς θεωρούμε τώρα θέσφατα. Αύριο μπορεί κάτι που εμείς είχαμε ως δεδομένο να αλλάξει, διότι έτσι είναι ο χαρακτήρας της επιστήμης: συνεχώς δημιουργεί και συμβάλλει στη βελτιστοποίηση της ζωής μας ειρηνικά, δίχως αυτό να γίνεται καταχρηστικά.

Η είδηση της πτώσης της Τροίας χρειάστηκε εβδομάδες να μαθευτεί σε ολόκληρη την Ελλάδα. Το 1572, η είδηση της σφαγής της νύχτας του Αγίου Βαρθολομαίου χρειάστηκε 3 ημέρες να διαδοθεί από το Παρίσι στη Μαδρίτη. Σήμερα, η διάδοση της είδησης πραγματοποιείται σε ελάχιστα δευτερόλεπτα…

Από την αγροτική παραγωγή έως την ιατρική, από τη βιώσιμη ενέργεια έως τη διαχείριση των φυσικών πόρων οι επιστημονικές και τεχνολογικές πρόοδοι αποτελούν παράγοντα μείζονος σημασίας στην κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη μέσα από ένα ευρύ φάσμα εφαρμογών.

Η σημασία της επιστήμης δεν εμπεριέχεται αποκλειστικά στην αξία της έρευνας και της γνώσης, αλλά επεκτείνεται στις ανάγκες της κοινωνίας και στην αποτελεσματικότητά της στην επίτευξη των μακροοικονομικών στόχων και στην αύξηση της ευημερίας, γεγονός που αποτελεί πρόκληση σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Ενώ οι βασικοί στόχοι της επιστήμης έχουν ελάχιστα αλλάξει, οι ανάγκες της κοινωνίας έχουν αλλάξει σημαντικά. Η επιστήμη οφείλει να εστιάζεται στις προκλήσεις που σήμερα έχουν πλέον παγκόσμιο χαρακτήρα.

Ο συνδυασμός της επιστημονικής γνώσης και της τεχνολογικής προόδου έχει αποφέρει αναρίθμητα και σπουδαία οφέλη σε πολλές εκφάνσεις της σημερινής ανθρώπινης ζωής. Όμως, τα οφέλη αυτά κατανέμονται άνισα στις διάφορες ανά τον πλανήτη κοινωνίες αλλά ακόμα και στην ίδια κοινωνία. Την ίδια στιγμή που οι κοινωνίες των ΗΠΑ, Καναδά, ΕΕ και Ιαπωνίας βρίθουν από θαυμαστά τεχνολογικά επιτεύγματα, οι κοινωνίες της υποσαχάριας Αφρικής φείδονται τροφής, πόσιμου νερού και στοιχειωδών παιδιατρικών εμβολίων.

Παράλληλα, έχει ανακύψει η ηθική ευθύνη αυτών που διαχειρίζονται τον παραπάνω συνδυασμό. Για παράδειγμα, οι προηγμένες θεραπευτικές μέθοδοι της ιατρικής επιστήμης που στηρίζονται στη διάσπαση του πυρήνα του ατόμου και στην αλματώδη πρόοδο των χημείας, βιολογίας και βιοχημείας αποτελούν τη ευεργετική όψη του νομίσματος. Τα πυρηνικά, χημικά και βιολογικά όπλα συνιστούν την εφιαλτική όψη του ίδιου νομίσματος. Επιπλέον, η ραγδαία επιβάρυνση του περιβάλλοντος έγκειται στην ηθική διαχείριση της επιστήμης και της τεχνολογίας.

Τα σημερινά μεγάλα προβλήματα είναι εφικτό να επιλυθούν με κοινή προσπάθεια. Η συνεργασία και η αλληλεγγύη σε παγκόσμιο επίπεδο πρέπει να βρίσκονται στο επίκεντρο της προόδου της επιστήμης και της τεχνολογίας για την ενδελεχή πρόοδο της παγκόσμιας κοινωνίας, την αμοιβαία κατανόηση των λαών, τη βιώσιμη και αειφόρο ανάπτυξη.