12 Μαρτίου 2021, Παγκόσμια Ημέρα κατά της Λογοκρισίας στο Διαδίκτυο.

Στις 12 Μαρτίου 1989, παρουσιάστηκε ως εργασία το www, η γνωστή μας υπηρεσία του διαδικτύου, ο Παγκόσμιος Ιστός από τον σερ Τιμ Μπέρνερς- Λι. Μια υπηρεσία που έκανε το διαδίκτυο φιλικό και έκανε μια από τις μεγαλύτερες ανατροπές στον 20ο αιώνα.

Η ελευθερία του λόγου στο διαδίκτυο αποτελεί θέμα ζωτικής σημασίας, αφού το ίδιο το διαδίκτυο συντελεί στο να φαίνεται αυτός ο πλανήτης μικρότερος, ενώνει τους ανθρώπους και δημιουργεί πλατφόρμες για να ακούγονται φωνές που μέχρι πρότινος δεν είχαν το μέσο να ακουστούν. Η δύναμη της εικόνας, του ήχου, των λέξεων είναι αρκετή για να αφυπνίσει τους ανθρώπους, να καταρρίψει την προπαγάνδα και την πειθώ που προσπαθούν να ασκήσουν οι κυβερνήσεις και διάφορες άλλες κοινωνικές και πολιτικές ομάδες στους ανθρώπους.

Αυτό όμως δεν βολεύει ή δεν λειτουργεί πάντα.

Για παράδειγμα στην Κίνα, σύμφωνα με το saferinternet.gr, όταν αναρτώνται σχόλια σε φόρουμ, blog και μεγάλα ειδησεογραφικά site που ασκούν πολιτική κριτική, συνήθως σβήνονται μέσα σε λίγα λεπτά. Χαρακτηριστική είναι και η περίπτωση της Τουρκίας όταν το 2007, απέκλεισε την πρόσβαση στην ιστοσελίδα YouTube για δύο ημέρες, σύμφωνα με δικαστική απόφαση, εξαιτίας της ανάρτησης κάποιων προσβλητικών βίντεο προς τον Κεμάλ Ατατούρκ. Με βάση στοιχεία που προκύπτουν από έρευνες των “Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα”, υπάρχουν τουλάχιστον, 69 άνθρωποι σε όλο τον κόσμο που βρίσκονται στη φυλακή, επειδή τόλμησαν να εκφράσουν ελεύθερα τις απόψεις τους στο διαδίκτυο.

Η Παγκόσμια Ημέρα κατά της Λογοκρισίας στο Διαδίκτυο καθιερώθηκε με πρωτοβουλία της γαλλικής Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης “Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα”, (Reporters Sans Frontieres- RSF). Οι RSF κάθε χρόνο, δημοσιοποιούν κατάλογο με χώρες, οι οποίες ακολουθούν πρακτικές λογοκρισίας και καταπάτησης των δικαιωμάτων της ελεύθερης παροχής και πρόσβασης της πληροφόρησης μέσω του διαδικτύου. Οι χώρες που προσπαθούν εντονότερα από τις υπόλοιπες να ελέγξουν την πληροφορία του διαδικτύου είναι ενδεικτικά, το Ιράν, η Συρία, η Κίνα, η Βόρεια Κορέα, η Σαουδική Αραβία, το Βιετνάμ, ενώ τελευταία, έχουν προστεθεί χώρες, όπως η Ινδία, η Κούβα, το Τουρκμενιστάν, και η Λευκορωσία.

Τι είναι όμως η λογοκρισία; Λογοκρισία είναι η παρεμπόδιση κάποιου με οποιοδήποτε μέσο να δημοσιοποιήσει μια πληροφορία (για κάποιο γεγονός) που γνωρίζει ή να δημοσιοποπιήσει την άποψή του για οτιδήποτε ή οποιονδήποτε. Λογοκρισία είναι επίσης η παρεμπόδιση της πρόσβασης κάποιου σε μια πληροφορία που είναι ήδη δημοσιοποιημένη (λ.χ. σε ομιλία στην πλατεία, ή σε οποιαδήποτε εφημερίδα, τηλεοπτικό πρόγραμμα ή ιστοσελίδα). Γι’ αυτό, οι λογοκριτικές πρακτικές του κράτους είναι εντονότερες σε αυτές τις περιοχές της δημοσιότητας. Για τον ίδιο λόγο θύματα της λογοκρισίας είναι συχνότερα οι δημοσιογράφοι και εν γένει οι δημοσιολογούντες (όχι απαραίτητα δημοσιογράφοι), αλλά και καλλιτέχνες, καθώς και όσοι κοινοποιούν τις σκέψεις τους. Τη λογοκρισία την ασκούν φορείς με  οικονομική και πολιτική ισχύ (κυβερνητικά και κρατικά όργανα, επιχειρήσεις, ιδιαίτερα επιχειρήσεις ΜΜΕ, πολιτικά κόμματα, εκκλησίες κ.ά.).  (ορισμός από τον  Καθηγητή Γιώργο Πλειό, προέδρου στο Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.)

Μήπως όμως το παρακάνουμε με την ελευθερία της πληροφορίας; Τι γίνεται, όταν η αναδημοσίευση μίας πληροφορίας, απλώς αναμασά μία πληροφορία, της οποίας η εγκυρότητα, δεν έχει ελεγχθεί;   Τι γίνεται στις πολύ πια συνηθισμένες περιπτώσεις της ατεκμηρίωτης, κακόβουλης κριτικής ή και ενίοτε συκοφαντικής δημοσιολογίας που πίσω από την ανωνυμία του διαδικτύου σπιλώνει υπολήψεις και δυσφημεί προσωπικότητες.

Ασφαλώς, ο τρόπος άμυνας δεν πρέπει να είναι σε καμία περίπτωση, η λογοκρισία.

Όπως σωστά, παρομοιάζεται, “Είναι σαν να κλείνεις μια ολόκληρη βιβλιοθήκη επειδή μέσα σε αυτή υπάρχει ένα “κακό” βιβλίο”. Καθημερινά πολλά blog αναπαράγουν μία είδηση που πολλές φορές, είναι άγνωστης προέλευσης. Λίγο καιρό πριν, ήταν έντονο το φαινόμενο κοινοποίησης θανάτων, για παράδειγμα γνωστών ηθοποιών, που σκοπό είχαν να πουλήσουν, χωρίς να έχουν συμβεί. Εκείνο που αισθάνεται κανείς μετά, μοιάζει με την περιγραφή ενός διαδικτυακού χρήστη: “Την επόμενη μέρα, νιώθεις ότι έχεις βιώσει κάτι ψεύτικο. Αναπαράγεις στην παρέα σου, με τόσο έντονες περιγραφές κάτι που ουσιαστικά, είναι ψευδές”.

Με την βοήθεια των σύγχρονων εργαλείων, ο καθένας μπορεί να βαφτίσει τον εαυτό του “συγγραφέα” ή “αρθρογράφο”. Η πρόκληση κρύβεται στο κατά πόσο, κανείς ελέγχει και διασταυρώνει το “νέο” που κυκλοφορεί και η αλήθεια είναι πως η τάση της εποχής αφήνει το πεδίο ελεύθερο για τη δραματική ανάπτυξη “πικάντικων” ιστοριών ή συνωμοτικών θεωριών στον γραπτό δημόσιο λόγο. Μία άποψη δεν μπορεί να παγιωθεί. Ωστόσο, πρέπει πάντοτε να εκφράζεται.

Αλλά το μεγάλο όπλο είναι  η παιδεία των νέων ανθρώπων και μελλοντικών πολιτών. Αυτή είναι  που θα διαμορφώσει υπεύθυνους χρήστες του κυβερνοχώρου. Ευσυνείδητους πολίτες, οι οποίοι έχοντας σφαιρική άποψη για τα πράγματα θα εκφράζουν τη δημιουργικότητα και την αλληλεγγύη τους μακριά από ιδεοληψίες, φανατισμούς και υπεραπλουστεύσεις, με αίσθημα σεβασμού προς τον συνάνθρωπο, τις διαχρονικές αξίες και τα οικουμενικά ιδεώδη.

Και όπως συνοψίζει ο κ. Γεώργιος Πλειός, "δεν είναι αποδεκτή οποιαδήποτε λογοκρισία παρεμποδίζει την ανάπτυξη οποιονδήποτε γνωστικών, διανοητικών, συμβολικών, κ.ά. δυνατοτήτων και δεξιοτήτων του ανθρώπου στη σύγχρονη κοινωνία της πληροφορίας. Συνεπώς, κάθε κράτος οφείλει να υψώσει θεσμικά εμπόδια εκεί από όπου προέρχονται οι τυπικές ή και άτυπες πρακτικές λογοκρισίας. Πρέπει να διαλέξουμε. Δεν γίνεται να είμαστε και με το μεσαίωνα και με τη σύγχρονη κοινωνία". 

 “Εύδαιμον το ελεύθερον, το δε ελεύθερον έμψυχον”, έλεγε ο Θουκυδίδης... Ίσως είναι πιο επίκαιρο από ποτέ.