2 Απριλίου, Παγκόσμια Ημέρα Αυτισμού - Ευαισθητοποίηση και μέσω κινηματογράφου

«Να οικοδομήσουμε έναν κόσμο χωρίς αποκλεισμούς», είναι το μήνυμα του ΟΗΕ, το 2023,  για την Παγκόσμια Ημέρα Αυτισμού. Σε δήλωση του με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για τον Αυτισμό, ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες επισημαίνει ότι, παρά την σημαντική πρόοδο, τα άτομα με αυτισμό εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν κοινωνικά και περιβαλλοντικά εμπόδια στην πλήρη άσκηση των δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών τους, σύμφωνα με τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία και την Ατζέντα του 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη.

Σε αυτό το πλαίσιο, ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ υπογραμμίζει την ανάγκη βελτίωσης, προωθώντας την εκπαίδευση χωρίς αποκλεισμούς, τις ίσες ευκαιρίες απασχόλησης, την αυτοδιάθεση και ένα περιβάλλον όπου κάθε άτομο θα είναι σεβαστό. «Και καθώς το κάνουμε αυτό, αναγνωρίζουμε επίσης τον ρόλο των οικογενειών, των φροντιστών και των δικτύων υποστήριξης στη ζωή των ατόμων με αυτισμό» επισημαίνει.

Ο Αντόνιο Γκουτέρες προτρέπει «σήμερα και κάθε μέρα, να αναγνωρίσουμε πλήρως την ενεργό και ποικιλόμορφη συμβολή των ατόμων με αυτισμό στις κοινωνίες μας – και ας συνεργαστούμε με τα άτομα με αυτισμό για να οικοδομήσουμε έναν κόσμο χωρίς αποκλεισμούς και προσβάσιμο για όλους».

Η Παγκόσμια Ημέρα Ενημέρωσης για τον Αυτισμό (World Autism Awareness Day) καθιερώθηκε με απόφαση της γενικής συνέλευσης του ΟΗΕ (Ψήφισμα 62/139) στις 18 Δεκεμβρίου 2007 και διεξάγεται κάθε χρόνο στις 2 Απριλίου, αρχής γενομένης από το 2008.

Η πρωτοβουλία ανήκε στην Μοζά Μπιντ Νασέρ Αλ-Μισνέντ, δεύτερη σύζυγο του εμίρη του Κατάρ, Χαμάντ Μπιν Καλίφα Αλ-Θάνι.

Σκοπός της είναι να ενημερώσει την παγκόσμια κοινή γνώμη για τον αυτισμό και τα βήματα που πρέπει να γίνουν για την ομαλή ένταξη των αυτιστικών ατόμων στην κοινωνία.

Ο όρος «αυτισμός» προέρχεται ετυμολογικά από τη λέξη «εαυτός» και υποδηλώνει την απομόνωση ενός ατόμου στον εαυτό του. Ο αυτισμός, αποτελεί μια ισόβια, πολύπλοκη, εκ γενετής νευροαναπτυξιακή διαταραχή που συνήθως εκδηλώνεται στη φάση της ανάπτυξης.

Τα κλινικά χαρακτηριστικά του αυτισμού, περιλαμβάνουν την ελλειπή κοινωνική αλληλεπίδραση και επικοινωνία, την εκδήλωση στερεοτυπικών επαναληπτικών συμπεριφορών, την ύπαρξη γλωσσικών διαταραχών ή απουσίας λόγου, σημαντικού ή όχι βαθμού νοητική υστέρηση ή άλλων ιατρικών καταστάσεων.

Σύμφωνα με την Ελληνική Εταιρία Προστασίας Αυτιστικών Ατόμων (ΕΕΠΑΑ), 1 στα 42 αγόρια και 1 στα 189 κορίτσια που γεννιούνται, διαγιγνώσκεται στο φάσμα του αυτισμού. Αυτό σημαίνει πως στην χώρα μας υπολογίζεται ότι υπάρχουν περίπου 150.000 άτομα με Αυτισμό.

Ένα παιδί με αυτισμό δυσκολεύεται να κατανοήσει ή αντιλαμβάνεται με ένα μοναδικό δικό του τρόπο κοινωνικούς κανόνες και συμπεριφορές, την αλληλεπίδραση και την επικοινωνία(λεκτική, μη-λεκτική. Γι’ αυτό το λόγο έχει ανάγκη στήριξης από ειδικούς γιατρούς, λογοθεραπευτές και εργοθεραπευτές, από παιδαγωγούς και τους γονείς του. Οι παραπάνω έχουν στόχο να αναπτύξουν μαζί με το παιδί με αυτισμό τις ικανότητες του στους τομείς της κοινωνικότητας και της επικοινωνίας, την αυτοεξυπηρέτηση (φαγητό, τουαλέτα, ύπνο) και του προφορικού και γραπτού λόγου.

Μπορεί ο αυτισμός να είναι ένα ευαίσθητο θέμα, ο κινηματογράφος όμως είναι ένα μέσο που έχει τη δύναμη να μας ευαισθητοποιήσει σχετικά με τέτοια θέματα και φυσικά να δώσει θάρρος σε άτομα με αναπηρίες, να τα κάνει να νιώσουν “ορατά”.

Πολλοί ήταν οι σκηνοθέτες που θέλησαν να μελετήσουν το θέμα του αυτισμού και να μεταφέρουν την πραγματικότητα αυτών των ατόμων στον κινηματογράφο.

Εμείς συγκεντρώσαμε δέκα ταινίες που μιλούν για τον αυτισμό μέσα από πανέμορφες ιστορίες – άλλες πραγματικές και άλλες όχι – οι οποίες γνώρισαν μεγάλη επιτυχία και μας έμαθαν περισσότερα για τη ζωή των ατόμων με αυτισμό.

#1 Ο άνθρωπος της Βροχής – Rain man (1989)

Η ταινία κυκλοφόρησε στους κινηματογράφους τον Δεκέμβριο του 1988 σε σκηνοθεσία Μπάρι Λέβινσον και σενάριο Μπάρι Μόροου και Ρόναλντ Μπας. Πρόκειται για μία από τις πιο αγαπητές αμερικανικές δραματικές ταινίες, η οποία μάλιστα έλαβε διθυραμβικές κριτικές χάρη στο σενάριο και την συγκινητική ερμηνεία του Ντάστιν Χόφμαν. Μάλιστα, ο χαρακτήρας του Χόφμαν, Ρέιμοντ, είναι εμπνευσμένος από την πραγματική ιστορία του Κιμ Πικ, που γεννήθηκε με διανοητική αναπηρία, ωστόσο, είχε απίστευτη μνήμη και θυμόταν με κάθε λεπτομέρεια το περιεχόμενο 12.000 βιβλίων. Όταν συνάντησε τον Μπάρι Μόροου σε ένα συνέδριο για άτομα με νοητική στέρηση, η ζωή και των δύο άλλαξε. Ο Μόροου έγραψε ένα συγκλονιστικό σενάριο βασισμένο στη ζωή του, ενώ οι ικανότητες του Πικ αναγνωρίστηκαν σε όλο τον κόσμο.

Η ταινία βραβεύτηκε με τέσσερα βραβεία Όσκαρ (Καλύτερης Ταινίας, Σκηνοθεσίας, Α’ Ανδρικού Ρόλου, Πρωτότυπου σεναρίου), ενώ απέσπασε 354,8 εκατομμύρια δολάρια στο box office. Πρωταγωνιστούν οι Ντάστιν Χόφμαν, Τομ Κρουζ και Βαλέρια Γκολίνο.

#2 Τι βασανίζει τον Γκίλμπερτ Γκρέιπ – What’s Eating Gilbert Grape (1993)

Σε αυτή τη δραματική ταινία του Σουηδού Λάσε Χάλστρομ, ο Ντεπ υποδύεται τον Γκρέιπ, έναν νεαρό άντρα που φροντίζει την άρρωστη μητέρα του και τον αδερφό του Άρνι (Λεονάρντο Ντι Κάπριο), ο οποίος έχει αυτισμό. Το σενάριο, που έγραψε ο Πίτερ Χέτζις, είναι βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του. Ο Ντι Κάπριο ξεχώρισε στον ρόλο του Άρνι, ενός παιδιού που κανείς δεν περίμενε ότι θα ζήσει μέχρι την ενηλικίωση του, όμως τα κατάφερε. Ο ίδιος είχε δηλώσει πως για να ερμηνεύσει τον Άρνι έπρεπε πρώτα να μπει στο μυαλό ενός παιδιού με αναπηρία. Γι’ αυτό τον λόγο πέρασε μερικές μέρες σε ένα ίδρυμα με εφήβους με αναπηρίες.

Πρωταγωνιστούν οι Τζόνι Ντεπ, Τζούλιετ Λιούις, Λεονάρντο Ντι Κάπριο και Νταρλίν Κέιτς

#3 Fly Away (2011)

Το “Fly Away” είναι μια αμερικάνικη δραματική ταινία σε σκηνοθεσία και σενάριο της Τζάνετ Γκρίλλο. Πρόκειται για μία ανεξάρτητη ταινία μικρής παραγωγής, η οποία όμως μας κέρδισε με την ρεαλιστική απεικόνιση του αυτισμού. Μιλά για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει μία μόνη μητέρα (Μπεθ Μπρόντερικ) που μεγαλώνει ένα παιδί με αυτισμό την Μάντι (Άσλεϊ Ρίκαρντς), χωρίς όμως να ξεχνά και τις όμορφες στιγμές αυτού του ταξιδιού. Η ταινία κέρδισε το βραβείο Kαλύτερης ταινίας και Ειδικό Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής για την Ρίκαρντς στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αριζόνα το 2011. Η ταινία απέσπασε αρκετά θετικές κριτικές, με τους New York times να γράφουν πως η ταινία προσφέρει μια “τολμηρή και μια προσγειωμένη ματιά στην πολύπλοκη σχέση και αλληλεξάρτηση μεταξύ μιας μόνης μητέρας και της αυτιστικής της κόρης”.

#4 Ζωή σαν Τριαντάφυλλο – Temple Grandin (2010)

Ένα αυτοβιογραφικό δράμα της Τεμπλ Γκρέιντιν σε σκηνοθεσία Μικ Τζάκσον. Η Τεμπλ Γκρέιντιν ήταν μία αυτιστική γυναίκα που κατάφερε να σπουδάσει ψυχολογία και αργότερα κτηνοτροφία και να αντιμετωπίσει όποιες δυσκολίες είχε με την βοήθεια του μέντορα της. Η ίδια, παρά τις δυσκολίες, κατάφερε να γίνει μια από τους πρώτους ειδικούς στον κόσμο, στο σχεδιασμό και την κατασκευή μηχανημάτων αγροτικού εξοπλισμού. Αποτελεί πηγή έμπνευσης δίνοντας ελπίδα με τα επιτεύγματα της, την πίστη και την επιμονή της.

Πρωταγωνιστούν οι Κλερ Ντέινς, Κάθριν Οφχάρα, Τζούλια Όρμοντ και Ντέιβιντ Στράθερν

#5 Horse Boy – Ντοκιμαντέρ (2009)

Πρόκειται για ένα ντοκιμαντέρ βασισμένο στο αυτοβιογραφικό βιβλίο του Ρούπερτ Άιζακσον, που περιγράφει την αναζήτηση του ίδιου και της γυναίκας του Kristen Neff έτσι ώστε να βρουν θεραπεία για το αυτιστικό παιδί τους, Rowan. Στην πορεία ανακαλύπτουν πως η κατάσταση του γιού τους βελτιώνεται μέσω της επαφής του με άλογα. Έτσι, η οικογένεια ξεκινά ένα ταξίδι στην Μογγολία για να συμβουλευτεί σαμάνους που ζουν εκεί. Στο “Horse Boy” συμπεριλήφθηκαν και οι γνωματεύσεις των γιατρών Grandin και Baren-Cohen.

#6 Ο Μότσαρτ και η Φάλαινα – Mozart and the Whale (2005)

Η ταινία βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην πραγματική ιστορία των Τζέρι και Μέρι Νιούπορτ, ένα ζευγάρι με σύνδρομο Άσπεργκερ, μια μορφή αυτισμού. Στην ταινία βλέπουμε την ζωή του ζευγαριού, οι οποίοι παντρεύτηκαν, χώρισαν και επανασυνδέθηκαν. Πρόκειται για ένα ρομαντικό κωμικό δράμα σε σκηνοθεσία του Νορβηγού Peter Naess και σενάριο Ρόναλντ Μπας. Η ταινία είναι συγκινητική και ταυτόχρονα ευχάριστη, ενώ οι δύο ηθοποιοί υποδύονται με ρεαλιστικό τρόπο τις ιδιαιτερότητες που έχουν τα άτομα με αναπηρίες.

Πρωταγωνιστούν οι Τζος Χάρτνετ στον ρόλο του Ντόναλντ και η Ράντα Μίτσελ στον ρόλο της Ιζαμπέλ.

#7 Το όνομα μου είναι Καν – My name is Khan (2010)

ταινία είναι ινδικής – αμερικάνικης παραγωγης σε σκηνοθεσία Karan Johar και σενάριο Shibani Bathija και Niranjan Iyengar. Η υπόθεση διηγείται την ιστορία ενός παιδιού από την Ινδία που πάσχει από το σύνδρομο Άσπεργκερ και όταν μετακομίζει στις ΗΠΑ (μετά την επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου 2001) ζει τον απόλυτο ρατσισμό από άλλα παιδιά της ηλικίας του. Η ταινία είναι γεμάτη με αντιρατσιστικά μηνύματα καθώς ο ήρωας της ιστορίας απορρίπτεται λόγω του συνδρόμου, αλλά και της θρησκείας του. Η ταινία απέσπασε θετικές κριτικές και διακρίσεις, ενώ έσπασε πολλά ρεκόρ στο Box office.

Πρωταγωνιστούν οι Σαρούκ Καν, η Κατζόλ Μουκερί και ο Τζίμι Σέιρτζιλ.

#8 Εξαιρετικά δυνατά και Απίστευτα κοντά – Extremely Loud & Incredibly Close (2011)

Μία αμερικάνικη δραματική ταινία σε σκηνοθεσία Στίβεν Ντάλντρι και σενάριο του Έρικ Ροθ. Η ταινία είναι βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Τζόναθαν Σάφραν Φόερ. Μπορεί να απέσπασε μεικτές κριτικές, ωστόσο έλαβε υποψηφιότητα για Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας και Β’ Ανδρικού Ρόλου. Στο “Εξαιρετικά Δυνατά και Απίστευτα Κοντά) ο μικρός Όσκαρ πάσχει από αυτισμό και είναι απίστευτα ταλαντούχος. Έχει πολύ στενή σχέση με τον πατέρα του, ο οποίος τον ενθαρρύνει πάντα να αλληλεπιδρά με τους άλλους. Ωστόσο, ο πατέρας του πέθανε την ημέρα της τρομοκρατικής επίθεσης της 9ης Σεπτεμβρίου του 2001. Ο σκηνοθέτης της ταινίας ανέφερε πως κάνανε αρκετή έρευνα, έτσι ώστε να παρουσιαστεί ρεαλιστικά ο Όσκαρ, ενώ πέρασε πολύ χρόνο με διαφορετικούς εμπειρογνώμονες του συνδρόμου Άσπεργκερ.

Πρωταγωνιστούν οι Τομ Χανκς, Σάντρα Μπούλοκ, Τόμας Χορν, Τζον Γκούντμαν, Μαξ φον Σίντοφ, Βαϊόλα Ντέιβις, Τζέφρι Ράιτ

#9 Αρκεί μια Στιγμή – Snow Cake (2006)

Μία ρομαντική δραματική ταινία του Μαρκ Έβανς γυρισμένη στο Οντάριο του Καναδά. Είναι ένα δράμα που περιστρέφεται γύρω από την Λίντα, μίας μητέρας με αυτισμό που δυσκολεύεται να εκφράσει τα συναισθήματα της και του Άλεξ, ο οποίος την επισκέπτεται γιατί η κόρη της σκοτώθηκε σε ένα δυστύχημα. Κατά την διάρκεια της ταινίας η ηθοποιός, Σιγκούρνι Γουίβερ διερεύνησε το θέμα του αυτισμού και καθοδηγήθηκε από την Ρος Μπλάκμπερν, που είναι συγγραφέας και ομιλήτρια για τον αυτισμό και το σύνδρομο Άσπεργκερ.

Πρωταγωνιστούν οι Άλαν Ρίκμαν, Σιγκούρνι Γουίβερ, Κάρι-Αν Μος, Έμιλι Χάμπσαϊρ και Κάλουμ Κιθ Ρένι

#10 Η ζωή με τον Άλκη (1988)

Κλείνουμε την λίστα μας με μία ελληνική ταινία του Δημήτρη Κολλάτου. Πρόκειται για μία αυτοβιογραφική ταινία, αφού μιλά για τον μεγάλο γιό του Κολλάτου, ο οποίος έχει αυτισμό. Μάλιστα, τον ρόλο του 11χρονου αυτιστικού αγοριού υποδύθηκε ο άλλος γιος του, ο Αλέξανδρος Κολλάτος, ο οποίος μάλιστα, βραβεύτηκε στο Διεθνές Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης για την ερμηνεία του. Η ταινία επιχειρεί να μας ευαισθητοποιήσει σχετικά με τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν τα παιδιά με αυτισμό στην Ελλάδα της δεκαετίας του ’80 και όχι μόνο.

Πρωταγωνιστούν οι Δημήτρης Κολλάτος, Δώρα Σιτζάνη, Αλέξανδρος Κολλάτος, Κώστας Μποζώνης, Καίτη Κριτσωτάκη, Κώστας Λάος, Πάνος Νικολαϊδης, Αγγελος Γεωργιάδης, Αλέκος Πετρίδης, Ολγα Αυλωνίτου, Γιώργος Σάλτογλου.

Χρειάζεται να αποδεχόμαστε και να αγαπάμε τα παιδιά με αυτισμό, όχι μόνο χαρίζοντάς τους στιγμιαία όμορφες στιγμές, αλλά δίνοντάς τους ίσες ευκαιρίες σε όλους τους τομείς της ζωής, παρέχοντάς τους την στήριξη όλων των ειδών που χρειάζονται και κυρίως προσφέροντάς τους την όμορφη συμπεριφορά μας. Το κύριο μήνυμα να είναι: «σε αγαπώ έτσι όπως είσαι και σέβομαι την διαφορετικότητά σου».

Το σίγουρο είναι ότι όταν αποστέλλεται ένα μήνυμα αγάπης φτάνει πάντα στον παραλήπτη!