Οι "Εναλλακτικοί" στη Βραδιά Ερευνητή 2024

Eκπροσωπώντας τους "Εναλλακτικούς"στη "Βραδιά Ερευνητή 2024 η μαθήτρια του Α2 Γεωργία Πελτέκη πήρε συνέντευξη από την  ερευνήτρια Δρ. Παρασκευή Πουλή,

Η «Βραδιά του Ερευνητή», είναι μια πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία πραγματοποιείται κάθε χρόνο την τελευταία Παρασκευή του Σεπτεμβρίου, διοργανώνεται σε περισσότερες από 400 ευρωπαϊκές πόλεις και έχει ως σκοπό την ανάδειξη της έρευνας και της επιστήμης.

Φέτος, στις 27/09/2024 ερευνητές και επιστήμονες ξενάγησαν τους επισκέπτες όλων των ηλικιών που βρέθηκαν στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης, στον μαγευτικό κόσμο της έρευνας! Συγκεκριμένα, είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν ζωντανά διαδραστικά πειράματα, να διασκεδάσουν με ερευνητικά παιχνίδια, να δουν την έκθεση τεχνολογιών του Εθνικού Κέντρου έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης αλλά και να γνωρίσουν από κοντά διακεκριμένους ερευνητές και επιστήμονες. Επίσης, μέσω του Chat lab (https://researchersnight.gr/chat-lab) υπήρχε η δυνατότητα πραγματοποίησης μιας διαδικτυακής συζήτησης με την ερευνήτρια ή τον ερευνητή σχετικούς με το θέμα που μας ενδιαφέρει.

Είχα την χαρά να συνομιλήσω με την ερευνήτρια Δρ. Παρασκευή Πουλή, η οποία είναι Ειδική Λειτουργικός Επιστήμονας Β' στο Ινστιτούτο Ηλεκτρονικής Δομής και Λέιζερ στο Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας, υπεύθυνη της δραστηριότητας που αφορά στην εφαρμογή προηγμένων τεχνολογιών λέιζερ στη συντήρηση και καθαρισμό έργων τέχνης και αρχαιοτήτων!

«Πώς συνδυάζονται οι φυσικές επιστήμες με τη μελέτη και ανάδειξη της Πολιτιστικής Κληρονομιάς;»

Στην διαδικτυακή μας επικοινωνία με την  Δρ. Παρασκευή Πουλή συζητήσαμε και μου εξήγησε «για τις δυνατότητες που μας δίνει το φως και τα λέιζερ ώστε ᴀ) να τεκμηριώσουμε τη χημική σύσταση, και άρα να αποκτήσουμε πολύτιμη ιστορική πληροφορία, για τα χρώματα σε πίνακες και τοιχογραφίες και ᴃ) να αναδείξουμε την επιφάνεια των γλυπτών, πινάκων και μνημείων αφαιρώντας με τη βοήθεια των λέιζερ ανεπιθύμητες επικαθίσεις, διάβρωση και ρύπους, με τρόπο ασφαλή και ελεγχόμενο».

Τι ακριβώς κάνετε στη δουλειά σας;

Δουλεύω σε ένα ερευνητικό ίδρυμα, άρα η δουλειά μας κάθε ημέρα είναι να κάνουμε έρευνα για να βρούμε απαντήσεις σε ερωτήματα και προκλήσεις που απασχολούνε γενικά την κοινωνία μας. Η δική μας η δουλειά λίγο πιο συγκεντρωμένη στο κομμάτι πως να μελετήσουμε και προστατεύσουμε την πολιτιστική κληρονομιά χρησιμοποιώντας ως εργαλεία τα λέιζερ. Οπότε ο στόχος μας είναι σε επικοινωνία και σε συνεργασία με μουσεία, με φορείς αρχαιοτήτων, είναι αυτοί οι άνθρωποι που μελετούν και προστατεύουν τα μνημεία και τα αντικείμενα πολιτιστικής κληρονομιάς, να μπορέσουμε να ανταποκριθούμε στα προβλήματά τους. 

Γιατί αποφασίσατε να γίνετε ερευνήτρια;

Ως πρώτο πτυχίο έχω της φυσικής και μάλιστα τελείωσα τη σχολή στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και μετά ήθελα να κάνω κάτι διαφορετικό από τη δευτεροβάθμια, όχι ότι δεν μου αρέσει και δεν τη αγαπώ την εκπαίδευση, απλά ήθελα να κάνω κάτι διαφορετικό, σαν άτομο δεν μου κάλυπτε αυτά που τότε ήθελα, οπότε άρχισα να ψάχνω δυνατότητες μεταπτυχιακού και έπεσε στα μάτια μου ένα μεταπτυχιακό που είχε να κάνει με το πώς η επιστήμη μπορεί να βοηθήσει την πολιτιστική κληρονομιά. Στη συνέχεια άρχισα να ψάχνω περισσότερο και βρήκα ένα διδακτορικό που ήταν σχετικό με το συγκεκριμένο αντικείμενο και μετά ένα επόμενο, ένα επόμενο και κάπως έτσι συνεχίστηκε η έρευνα. Πάντα υπήρχε κάτι πιο ενδιαφέρον να κάνω οπότε έμεινα στον χώρο της έρευνας. Μου αρέσει πάρα πολύ, είναι πολύ σκληρός ειδικά για εμάς τις γυναίκες αλλά νομίζω πως σε κάνει να νιώθεις καλά.

Πώς ανακαλύπτετε κάτι καινούριο;

Με διάφορούς τρόπους και πολλές φορές τυχαία. Πολλές φορές κάποια ατυχήματα στο εργαστήριο μπορεί να φέρουν ιδέες για κάποια καινούρια μελέτη, κάποια καινούρια δουλειά. Εκεί που νομίζεις λοιπόν ότι έκανες ένα πείραμα που απέτυχε, γιατί αυτό που είδες δεν ήταν καλό, όταν αρχίσεις και το μελετάς και προσπαθήσεις να καταλάβεις τι έγινε και πώς έγινε, μπορεί να σου δώσει την ιδέα, να καταλάβεις ότι έγινε για συγκεκριμένο λόγο, άρα τώρα μπορώ να το διορθώσω. Θα σου πω ένα παράδειγμα. Η δικιά μου η δουλειά είναι πώς μπορώ με το λέιζερ να μελετήσω και να καθαρίσω αντικείμενα πολιτιστικής κληρονομιάς. Μια εποχή προσπαθούσα να δω τι κάνει το λέιζερ στις χρωστικές, στα χρώματα που βλέπουμε στους πίνακες και στις τοιχογραφίες. Ήθελα να δω ποιες από αυτές τις χρωστικές είναι ευαίσθητες στο λέιζερ και ποιες δεν είναι. Βρισκόμουν λοιπόν στην Αγγλία, έκανα τα πειράματά μου, είχα τεχνητά δείγματα, τα ακτινοβόλησα με το λέιζερ, τα φωτογράφισα και την εποχή των Χριστουγέννων γύρισα στην Ελλάδα για διακοπές. Όταν γύρισα, τα δείγματα που είχα ακτινοβολήσει και είχαν υποστεί κάποια φθορά, κάποιο μαύρισμα, ήταν πεντακάθαρα! Εκεί άρχισα να αναρωτιέμαι τι γίνεται! Ευτυχώς είχα βγάλει φωτογραφίες και απόδειξα ότι είχα κάνει τη δουλειά αλλιώς θα φαινόταν ότι δεν είχα κάνει καμία δουλειά. Αυτό όμως, το γεγονός ότι στις συνθήκες που τα άφησα και στον χρόνο που τα άφησα, κατάφερα να τους δώσω τη δυνατότητα να επανέλθουν στην αρχικής τους κατάσταση, ξεκίνησε μια έρευνα που έδειχνε πως μπορούμε να αναστρέψουμε τα προβλήματα που δημιούργησε το λέιζερ. Οπότε, κάποια πράγματα καμιά φορά γίνονται τυχαία, αλλά είναι σημαντικό να τα παρακολουθείς και να τα τεκμηριώνεις σωστά, να τα φωτογραφίζεις, να τα μετράς και να προσπαθείς να καταλάβεις γιατί έγιναν, τι το προκάλεσε.

Ποιο είναι το πιο συναρπαστικό πράγμα με το οποίο έχετε ασχοληθεί στη δουλειά σας; 

Για εμένα η πιο συγκινητική στιγμή ήταν όταν ήμασταν στην Ακρόπολη και δουλεύαμε σε συνεργασία με τους αρχαιολόγους και τους συντηρητές εκεί για να αφαιρέσουμε τους μαύρους ρύπους από τα ανάγλυφα του μνημείου, από τη ζωφόρο. Είχαμε κάνει δοκιμές σε κάποια αντικείμενα μικρότερης αξίας και ήρθε η στιγμή αυτές τις δοκιμές να τις επαληθεύσουμε στη ζωφόρο. Ήμουν αυτή που θα το έκανε γιατί εγώ χειριζόμουν περισσότερο καιρό το λέιζερ και όχι οι συντηρητές. Όταν μου είπαν πάρε το λέιζερ και απόδειξέ το, εκείνη την ώρα το χέρι μου έτρεμε. Όλα πήγαν καλά, καθαρίστηκε η ζωφόρος και αργότερα και οι Καρυάτιδες με το λέιζερ. Εκείνη την πρώτη φορά που έβαλα το λέιζερ στη ζωφόρο, ήταν πολύ σημαντική!

Χρησιμοποιείτε υπολογιστές ή ειδικά εργαλεία στη δουλειά σας;

Φυσικά και χρησιμοποιούμε υπολογιστές, είμαστε κανονικά σαν ένα εργαστήριο που έχει λέιζερ, που έχει φασματογράφους, οπτικές ίνες, λάμπες! Τίποτα δεν είναι "κλειστό κουτί". Αναγκαζόμαστε να ανοίγουμε τα μηχανήματα, να τα "φέρνουμε στα μέτρα μας", να τα διορθώνουμε, όταν δεν δουλεύουν να προσπαθούμε να καταλάβουμε την αιτία, οπότε δουλεύουμε με τα πάντα! Τα κατσαβίδια είναι μέρος της δουλειάς μας!            

Πώς μπορεί η έρευνα να βοηθήσει τους ανθρώπους; 

Με πάρα πολλούς τρόπους, αλλά νομίζω πως το πιο σημαντικό είναι να ακούει τους ανθρώπους και να προσπαθεί να αντιμετωπίσει προβλήματα που είναι σημαντικά. Παραδείγματος χάρη, πολύ σημαντικό σε σχέση με την πολιτιστική κληρονομιά είναι η κλιματική αλλαγή, άρα σε αυτήν τη στιγμή που είμαστε σε μία φάση που η κλιματική αλλαγή πραγματικά απειλεί τα μνημεία και τα αντικείμενα έργων τέχνης, είναι πολύ σημαντικό εμείς οι ερευνητές και οι επιστήμονες να μπορέσουμε να είμαστε έτοιμοι για αυτά που μπορεί να φέρει η κλιματική αλλαγή.

Έχετε ταξιδέψει σε άλλα μέρη για την έρευνα σας;

Ναι, πολύ! Είναι σημαντικό κομμάτι της δουλειάς γιατί πρέπει να είσαι σε επικοινωνία και με άλλα εργαστήρια που κάνουν παρόμοια έρευνα ή συμβατή έρευνα ώστε να μπορείς να αλληλοσυνεργάζεσαι. Γενικά επιδιώκουμε να ταξιδεύουμε και να συνεργαζόμαστε με ομάδες από άλλες χώρες γιατί έτσι και μαθαίνουμε καινούρια πράγματα και μπορούμε συνεργαζόμενοι να έχουμε μεγαλύτερο και πιο δυναμικό αποτέλεσμα. Η Ευρώπη μας δίνει μια εύκολη σύνδεση λόγω των ευρωπαϊκών χρηματοδοτούμενων έργων, οπότε μέσα από τα ευρωπαϊκά έργα που όλοι μας επιδιώκουμε να καταφέρουμε αποκτήσουμε και να φέρουμε στα εργαστήριά μας, αναγκαστικά κάνουμε συνεργασία με ευρωπαϊκούς φορείς. Όμως το να έχουμε επικοινωνία και με άλλες χώρες είναι πάρα πολύ σημαντικό. Μάλιστα τα τελευταία 8 περίπου χρόνια έχουμε μια πολύ καλή συνεργασία με την Κίνα και με το μουσείο των ανακτόρων στο Πεκίνο.   

Τι διαφορά έχει η εργασία σας από άλλες εργασίες;

Δεν είναι προκαθορισμένη, δηλαδή δεν μπορείς να πεις θα έρθω το πρωί, θα κάνω αυτό το πείραμα, θα τελειώσω το μεσημέρι και μετά θα πάω στο σπίτι μου και θα το ξεχάσω. Πρώτα από όλα συμβαίνουν πολλά, είτε κάτι που δεν το περιμένεις, είτε θα πάει πολύ καλά και θα πρέπει να το δουλέψεις διαφορετικά και σίγουρα δεν βαριέσαι γιατί έχεις τη δουλειά στο εργαστήριο, την επεξεργασία των αποτελεσμάτων, τη συνεργασία με άλλους φορείς, με ευρωπαίους φορείς, άρα έχεις και καινούργιους φίλους από άλλες χώρες που συνεργάζεστε μαζί για τον ίδιο σκοπό. Δεν έχεις ωράριο, πολλές φορές θα χρειαστεί να δουλέψεις το Σαββατοκύριακο γιατί κάτι επείγει, να δουλέψεις μεταμεσονύκτια γιατί υπάρχει καταληκτική ημερομηνία.

Ποιος είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος στην έρευνά σας;

Ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι να ξεχάσουμε τον αρχικό μας στόχο και να παρασυρθούμε από δευτερεύοντα αποτελέσματα και δευτερεύοντα προβλήματα και να χάσουμε αυτό που θέλαμε. 

Τι σας ενθουσιάζει περισσότερο στη δουλειά σας;

Όταν βλέπω κάτι να ολοκληρώνεται και να πετυχαίνει. Πιο παλιά μας έκανε ευτυχισμένους το να γράψουμε μια δημοσίευση ή να έχουμε μια πολύ καλή παρουσίαση σε ένα συνέδριο. Όσο περνάν τα χρόνια βάζεις όλο και περισσότερους υψηλότερους στόχους όπως το να έχεις χρηματοδότηση για το εργαστήριο, που δεν είναι εξασφαλισμένη δυστυχώς στην ελληνική πραγματικότητα και πρέπει να την κυνηγάμε, οπότε αυτό είναι πολύ σημαντικό για εμάς.  

Τι θα συμβουλεύατε ένα παιδί που θέλει να γίνει ερευνητής στο μέλλον;

Να ακολουθήσει το όνειρό του πρώτα από όλα, αν όντως θέλει να γίνει ερευνητής να μην το  σταματήσει τίποτα αλλά να έχει πάντα στο μυαλό του ότι η έρευνα είναι κομμάτι της ζωής μας και ότι έρευνα μπορούμε να κάνουμε από παντού. Θεωρώ ότι ακόμη και οι καθηγητές του σχολείου μπορούν να βοηθήσουν στην έρευνα και να κάνουν και έρευνα στο σχολείο μέσα. Οπότε ερευνητής δεν είναι μόνο αυτός που δουλεύει σε ένα ερευνητικό κέντρο, σίγουρα αυτός έχει τον τίτλο του ερευνητή, ερευνητής μπορεί να είναι οποιοσδήποτε ενθουσιάζεται με πράγματα καινούρια, τα ψάχνει, τα μελετάει και προσπαθεί να δώσει αυτόν τον ενθουσιασμό του και στους γύρω του.

Ευχαριστώ πολύ την Δρ. Παρασκευή Πουλή, που μου αφιέρωσε σχεδόν μία ώρα παρά το πιεσμένο πρόγραμμά της, για να απαντήσει σε όλες τις ερωτήσεις μου και να μου εξηγήσει όσο πιο απλά και κατανοητά γινόταν το αντικείμενο της δουλειά της!

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε στους συνδέσμους:

• https://phohs.iesl.forth.gr/
• https://www.iesl.forth.gr/en/research/photonics-heritage-science
• https://researchersnight.gr/
• https://www.archaiologia.gr/blog/2023/11/10/%CE%B9%CF%84%CE%B5-%CF%83%CF%85%CE%BD%CE%B5%CF%81%CE%B3%CE%B1%CF%83%CE%AF%CE%B1-%CE%BC%CE%B5-%CF%84%CE%BF-%CE%BC%CE%BF%CF%85%CF%83%CE%B5%CE%AF%CE%BF-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CF%80%CE%B1%CE%BB%CE%B1%CF%84/
• https://www.cretalive.gr/eida-akoysa/i-kineziki-presbeia-brabeyse-tin-dr-paraskeyi-poyli
• https://prosynapo.web.auth.gr/members/%CF%80%CE%BF%CF%85%CE%BB%CE%AE-%CF%80%CE%B1%CF%81%CE%B1%CF%83%CE%BA%CE%B5%CF%85%CE%AE/
• https://www.ekt.gr/el/news/11204
• https://www.facebook.com/PhoHS.iesl.forth/