Αλλοτινά καλοκαίρια στη Θεσσαλονίκη!!! Καλό καλοκαίρι!!!

Η εξωτερική φωτογραφία προέρχεται από το αρχείο του Κέντρου Ιστορίας Θεσσαλονίκης. Οι εσωτερικές είναι από τη σελίδα «Παλιές Φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης».

 Φέτος, κλείνοντας τη σχολική χρονιά 2022-23, θα θέλαμε να αναφερθούμε στα αλλοτινά καλοκαίρια της πόλης μας,να ταξιδέψουμε για λ΄γο στην παλιά Θεσσαλονίκη και να γνωρίσουμε την τοπική της ιστορία .Τα αλλοτινά καλοκαίρια στη Θεσσαλονίκη είχαν μπάνιο στο Μπεχ Τσινάρ στα δυτικά όπου οι λουόμενοι έφταναν με το τραμ ή στην Αγία Τριάδα με το λεωφορείο ή το καραβάκι. Άντρες και γυναίκες είχαν... χωριστές παραλίες, οι δε γυναίκες φορούσαν μαγιό που δεν άφηναν παρά ελάχιστα μέρη του σώματος ακάλυπτα.Είχαν επίσης βόλτα στην παραλία τα απογεύματα της Κυριακής με καφέ και παγωτό στο καφενείο του Λευκού Πύργου και θερινό σινεμά σε κάποιον από τους 150 χώρους που λειτουργούσαν τη δεκαετία του 1960.

Πάμε τσάρκα πέρα στο Μπαξέ Τσιφλίκι...

Στις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα οι αγαπημένες παραλίες των Θεσσαλονικέων ήταν στα ανατολικά το Τάμαριξ (στο τέρμα της 25ης Μαρτίου) και η Αρετσού, στην οποία είχαν μετοικίσει πολλοί πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία. Αργότερα αξιοποιήθηκαν και οι παραλίες από την Περαία μέχρι το Μεγάλο Καραμπουρνού (Αγγελοχώρι), η Νέα Μηχανιώνα και η Επανομή.Ζευγάρια, οικογένειες και μεγάλες παρέες έφταναν εκεί με το λεωφορείο της γραμμής ή με τα καραβάκια, τα οποία έπλεαν στις ακτές του Θερμαϊκού από την εποχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Μάλιστα το πρώτο καραβάκι που έκανε το δρομολόγιο από το Μπεχ Τσινάρ προς το Καραμπουρνάκι ήταν το «Κασσάνδρα» το 1907 κι έκανε ενδιάμεσες στάσεις στην πλατεία Ελευθερίας, τον Λευκό Πύργο, το Φάληρο στη συνοικία των Εξοχών. Το τελευταίο καραβάκι αποσύρθηκε από τον Θερμαϊκό κόλπο το 1971, όταν είχαν πλέον αυξηθεί τα αυτοκίνητα και είχαν ενισχυθεί τα δρομολόγια των λεωφορείων.

Οι πλούσιοι ένοικοι της συνοικίας των Εξοχών, Εβραίοι, Τούρκοι, Αρμένοι, εξέχοντα πρόσωπα της πολυενθικής Θεσσαλονίκης, είχαν δικές τους παραλίες, κάτω από τις βίλες. Η ακτή, με όρμους και εκβολές χειμάρρων από τον υπερκείμενο Χορτιάτη, αλλά και τα μικρά ακρωτήρια, ήταν κατάλληλη για μπάνιο, όμως δεν επιλεγόταν ιδιαίτερα, ενώ μεταπολεμικά επιχωματώθηκε και άλλαξε το τοπίο. Οι  κήποι, οι αρσανάδες για τις βάρκες, οι ιδιωτικές πλαζ και οι ξύλινες εξέδρες που έμπαιναν μέσα στη θάλασσα μπαζώθηκαν και οι ιδιοκτήτες των σπιτιών έκαναν το μπάνιο τους στις ανατολικές ακτές του Θερμαϊκού.

 Όσοι από τους Θεσσαλονικείς είχαν την οικονομική δυνατότητα νοίκιαζαν κάποιο δωμάτιο από τα σπίτια των προσφύγων στην Αρετσού, στην Αγία Τριάδα και αλλού, πολλοί όμως έκαναν κατασκήνωση. Στη δεκαετία του 1930 ελάχιστες ήταν οι εξοχικές κατοικίες στη Νέα Κρήνη και σε άλλες περιοχές.Οι ημερήσιες εξορμήσεις των Θεσσαλονικέων στις κοντινές ακτές ήταν καθημερινή, καλοκαιρινή συνήθεια από το τέλος του 19ου αιώνα. Σύμφωνα με έρευνά, σε χάρτη του 1899 αποτυπώνονται 11 ιδιωτικές παραλίες στα ανατολικά με εξέδρες και καμπίνες-αποδυτήρια.

Ήδη πάντως από τη δεκαετία του 1890 υπήρχαν οργανωμένα ανδρικά λουτρά, που λειτουργούσαν με την ευθύνη του δήμου, μπροστά από τον Λευκό Πύργο. Στην πραγματικότητα ήταν μια ξύλινη στεγασμένη εξέδρα με ξύλινους πασσάλους μέσα στη θάλασσα, μπροστά από το προτείχισμα του Πύργου, και οι νεαροί βουτούσαν φορώντας μπανιερά ευρωπαϊκών προδιαγραφών.Αργότερα λειτούργησαν και γυναικεία λουτρά, με ψηλά διαχωριστικά, για να μη γίνονται ορατές από τα αδιάκριτα βλέμματα των αντρών οι κυρίες και οι δεσποινίδες που βουτούσαν ντυμένες σχεδόν από την κορυφή ως τα νύχια.

Η άνθηση της παραλίας και η μεγάλη επισκεψιμότητα στην Αρετσού οδήγησε τον ΕΟΤ στα μέσα της δεκαετίας του 1960 στο να δημιουργήσει μια οργανωμένη πλαζ, ενώ μεγάλη κίνηση γνώριζαν και τα παραλιακά κέντρα, η «Χαβάη», ο «Παράδεισος», η «Ρέμβη», οι «Κουκουβάουνες», το «Μαϊάμι», οι «Πεταλούδες».

Οι ασφαλτοστρωμένοι δρόμοι και η τακτική συγκοινωνία διατήρησε τον χαρακτήρα του πιο πολυσύχναστου καλοκαιρινού θέρετρου για την Αρετσού μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1970, όταν η πλαζ έκλεισε οριστικά και ξεκίνησε σταδιακά η παρακμή της.

Στα δυτικά η πιο γνωστή παραλία ήταν το Μπεχ Τσινάρ (πέντε πλατάνια) όπου υπήρχε από το 1867 οργανωμένη πλαζ, την οποία εγκαινίασε ο οθωμανός περιφερειάρχης της Μακεδονίας, Σαμπρί Πασά, με την ονομασία «μιλέτ μπαξεσί» (εθνικός κήπος) κι έζησε στιγμές μεγάλη δόξας μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1930. Στην ακτή με τα καταγάλανα νερά υπήρχαν κέντρα διασκέδασης, ενώ δίπλα είχε στηθεί ένα μεγάλο εθνικό πάρκο με ψηλά δέντρα και λουλούδια.Η ρύπανση από τα βυρσοδεψεία που είχε αρχίσει να αλλοιώνει τη φυσιογνωμία του τοπίου και του νερού αρκετά χρόνια νωρίτερα, οδήγησε όλη την περιοχή σε μαρασμό και η παραλία έπαψε να λειτουργεί για λόγους υγιεινής και ασφάλειας των λουόμενων, αλλά και επειδή ξεκίνησαν τα έργα επέκτασης του λιμανιού.

Μια από τις αγαπημένες συνήθειες για τους Θεσσαλονικείς τα καυτά κυριακάτικα απογεύματα ήταν η βόλτα στην παραλιακή λεωφόρο, όπου υπήρχαν καφενεία και λογής πλανόδιοι πωλητές.Η παραλιακή λεωφόρος της Θεσσαλονίκης σχηματίστηκε στις αρχές τις δεκαετίας του 1870, μετά την κατεδάφιση του νότιου τείχους της πόλης. Ήταν γνωστή ως λεωφόρος Μπεγιάζ Κουλέ (του Λευκού Πύργου), μέχρι την απελευθέρωση το 1912.Στον εμβληματικό αυτό δρόμο έλαβαν χώρα μερικά από τα πιο σημαντικά γεγονότα που άφησαν ιοσχυρό αποτύπωμα στην ιστορία της πόλης, αλλά και της χώρας, όπως η Σφαγή των Προξένων το 1876, το Κίνημα των Νεότουρκων το 1908, η επίσκεψη του σουλτάνου Μεχμέτ Ε΄, η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης το 1912 με την πομπή του βασιλιά Γεώργιου να καταλήγει στον Λευκό Πύργο, η δολοφονία του Γεώργιου Α΄ το 1913, αλλά και η μεγάλη πυρκαγιά του 1917 που άλλαξε ριζικά την πολεοδομική φυσιογνωμία της πόλης.

Τα κυριακάτικα απογεύματα η παραλιακή λεωφόρος γέμιζε από κόσμο. Μικροί και μεγάλοι έκαναν τη βόλτα τους, συναντούσαν φίλους και συγγενείς κι αργότερα όταν έδυε ο ήλιος κατέκλυζαν τα θερινά σινεμά.Ο πρώτος θερινός κινηματογράφος της πόλης -ίσως και των Βαλκανίων-, με το όνομα «Ολύμπια», λειτούργησε το 1903 στην παραλία στο ύψος της πλατείας Ελευθερίας και λίγα χρόνια αργότερα αγαπημένο στέκι έγινε το σινεμά στον κήπο του Λευκού Πύργου, δίπλα στο κέντρο διασκέδασης.Στον μεσοπόλεμο ουρά σχηματίζονταν στην παραλία για ένα εισιτήριο στο Gerusaleme, τον μοναδικό κινηματογράφο που λειτουργούσε σε ιστιοφόρο, ενώ 5 θερινά σινεμά ήταν μέσα και γύρω από την πλατεία Αριστοτέλους.Στη δεκαετία του 1930 εκτιμάται ότι υπήρχαν πάνω από 50 θερινοί κινηματογράφοι στην πόλη και στη δεκαετία του 1960 πάνω από 150.

Κι αφού σας ταξιδέψαμε, ευχόμαστε σε όλους ένα υπέροχο, χαλαρό γεμάτο μπλε ανταύγειες καλοκαίρι 

Το υλικό προέρχεται από   https://www.voria.gr/article/istories-tis-palias-thessalonikis-ta-mpania... και την εργασία της  Σωτηρίας Αλεξιάδου,υποψήφια διδάκτορα στο τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του πανεπιστημίου Θεσσαλίας, που έχει δημοσιευτεί με τίτλο «Η αναψυχή στην παράκτια ζώνη της Θεσσαλονίκη κατά τον μεσοπόλεμο»